Các trường phái hội họa ở trên thế giới vô cùng nhiều, các trường phái xuất hiện ở bất cứ quốc gia nào và ở bất cứ khoảng thời gian nào. Vấn đề chỉ là tính đại chúng – được nhiều người biết đến hay không mà thôi. Cùng Ngôi Nhà Nhỏ điểm qua các trường phái tiêu biểu trên thế giới nhé.
I. TRƯỜNG PHÁI HỘI HỌA LÀ GÌ?
Hội họa xuất hiện từ rất lâu, khi chữ viết của con người còn chưa xuất hiện thì hội họa đã xuất hiện rồi. Từ những nghiên cứu về lịch sử mỹ thuật chúng ta có thể kết luận: Hội họa là loại ngôn ngữ truyền đạt ý tưởng bằng các tác phẩm sử dụng kỹ thuật và các phương pháp của người nghệ sĩ. Thuật ngữ “trường phái” dùng để chỉ một phong cách, trong đó phân loại một nhóm họa sĩ có chung kỹ thuật và phương pháp thể hiện.
II. CÁC TRƯỜNG PHÁI TIÊU BIỂU
1.Trường phái ấn tượng
Trong tiếng Pháp ấn tượng là Impressionnisme, trường phái ấn tượng là trào lưu nghệ thuật bắt đầu tại Pháp vào cuối thế kỷ XIX. Trường phái hội họa Ấn tượng đánh dấu một bước tiến quan trọng trong lịch sử phát triển của hội họa. Các tên “ấn tượng” do nhà phê bình gọi theo bức tranh nổi tiếng Impression, soleil levant (Ấn tượng mặt trời mọc) của Claude Monet.
Trường phái Ấn tượng được hình thành từ Paris hiện đại, và đây được xem là nơi tạo nguồn cảm hứng cho các sáng tác của trường phái này. Trong những thập niên 1850, thành phố Paris vẫn là thành phố thời trung cổ với những con đường quanh co nhỏ hẹp, thiếu ánh sáng. Vào năm 1870, thành phố cũ đã bị phá bỏ thay vào đó là thủ đô với những đại lộ dài, dãy tiệm cà phê, nhà hát, đây được xem là thời kỳ hoàng kim của trường phái Ấn tượng.
Hai ý tưởng đáng chú ý trong trường phái này là: Bức tranh được vẽ rất nhanh với mục đích là ghi lại một cách chính xác tổng quan của khung cảnh.Tiếp theo sau là thể hiện một cái nhìn mới,nhanh và không định kiến; khác với trường phái hiện thực,tự nhiên.
Đặc trưng của những bức tranh thuộc trường phái Ấn tượng đó là những nét vẽ cọ có thể nhìn thấy kết hợp với sự pha trộn màu đặc sắc với nhau và nhấn mạnh đến sự thay đổi ánh sáng trong tranh. Các họa sĩ tiêu biểu của phong trào này có thể kể đến như Mary Cassatt, Paul Cezanne, Max Liebermann, Édouard Manet…
2.Trường phái hậu ấn tượng
Trường phái hậu ấn tượng ra đời ra trường phái ấn tượng. Từ sau phong trào ấn tượng thì nhiều nghệ sĩ đã độc lập đi tìm những hướng sáng tác mới. Mặc dù ở giai đoạn này họ không có những phong cách giống nhau, nhưng vẫn được gọi chung là hậu ấn tượng. Thuật ngữ này cho nhà phê bình Anh Roger Fry đặt ra chỉ những họa sĩ như Paul Cézanne, Paul Gauguin, Vincent Van Gogh.
Các nghệ sĩ của phong trào này từ chối rập khuôn theo chủ nghĩa ấn tượng và đi tìm những nét nổi bật cá tính của mình. Chính điều này đã tạo nên một nền nghệ thuật với tuyên ngôn thẩm mỹ khác nhau. Và họ chính là báo hiệu cho các trào lưu sẽ nở rộ ở thế kỷ XX.
Tác phẩm của Van Gogh
3.Trường phái dã thú
Để khắc phục nhược điểm của trường phái ấn tượng là chỉ chú trọng ánh sáng mà quên đường nét cảnh vật nên trường phái Dã thú ra đời. Trường phái Dã thú có sự chống đối mạnh mẽ với trường phái Ấn tượng, chống lại sự mất mát cho dùng quá nhiều ánh sáng, chống lại sự không theo quy luật không có dự tính trước.
Tại triển lãm mùa thu ở Paris năm 1905 có một phòng tranh giới thiệu những tác phẩm mới, dữ dội về màu sắc. Người thưởng thức bức tranh đã có những phản ứng khác nhau. Phòng tranh đã được nhà phê bình LuisVauxcelles gọi là “Chuồng dã thú”, và cái tên Dã thú đã bắt đầu đi vào lịch sử hội họa Thế giới. Những màu sắc được trường phái này sử dụng dữ dội một cách cố tình. Khuynh hướng này ra đời đầu thế kỷ XX phát triển cao trào vào những năm 1905 – 1906 và chấm dứt trước thế chiến thứ Nhất.
Hầu hết thành viên của trường phái Dã thú là người Pháp và trẻ tuổi. So với khuynh hướng Ấn tượng, sự xuất hiện của hội họa Dã thú mang tính chất đảo lộn, phủ định hơn rất nhiều. Tất cả đều cùng ý chí ” Nổi loạn màu sắc”, Vlaminck và Derain tuyên bố sẽ ” Đốt trụi trường Mỹ thuật bằng các sắc xanh Cobalt và đỏ son”.
Để thực hiện tham vọng sáng tạo một nền hội họa mới, các họa sĩ Dã thú chủ trương phất cao lá cờ tự do, không lệ thuộc vào đề tài, vào thiên nhiên và sử dụng màu sắc một cách mạnh mẽ nhất, dùng màu nguyên chất tạo sự tương phản mạnh và vứt bỏ khối vờn, bỏ diễn tả sáng tối. Theo họ như vậy tranh mới phát huy được hết các cường độ và âm hưởng của màu, mới tương ứng với tình cảm mạnh mẽ của lớp thanh niên đầu thế kỷ. Nhãn thức Dã thú đã đưa hội họa đến một không gian chói chang. Họ sử dụng bút pháp phóng đại cường điệu. Con người và sự vật trong tranh được vẽ bởi những nét rất dứt khoát và đậm. Với họ, bức tranh phải thể hiện cá tính mạnh mẽ, biểu hiện những tư tưởng tình cảm và rung động chủ quan của tác giả.
4.Trường phái biểu hiện
Trường phái Biểu hiện xuất hiện và phát triển ở châu Âu vào những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, có đặc điểm nhấn mạnh trong thể hiện cảm tính, của chủ thể hoặc xúc cảm của người nghệ sĩ. Những cảm xúc này thường được gây ra bởi một sự kiện quan trọng nào đó, cũng có thể đó là sự giao lưu của nhiều người hoặc các xu hướng nghệ thuật khác nhau. Trường phái này biểu hiện trong nhiều dạng nghệ thuật từ hội họa, văn học, điện ảnh…
5.Trường phái lập thể
Chủ nghĩa lập thể hay còn gọi là trường phái lập thể là trường phái hội họa đã tạo ra cuộc cách mạng hội họa và điêu khắc châu Âu vào đầu thế kỷ XX.
Trong các tác phẩm của họa sĩ lập thể, các đối tượng được mổ xẻ và phân tích trong một hình thức trừu tượng. Người nghệ sĩ không chỉ quan sát đối tượng ở một góc nhìn mà sẽ chia thành nhiều mặt khác nhau, nhiều khía cạnh tổng quan hơn. Và điều đặc biệt là các bề mặt này không theo quy tắc phối cảnh làm cho người xem khó nhận ra chiều sâu của bức tranh.
Chủ nghĩa lập thể do Georges Braque và Pablo Picasso khởi xướng năm 1906 tại khu Montmartrecủa kinh đô ánh sáng Paris, Pháp. Họ gặp nhau năm 1907 và làm việc cùng nhau cho đến năm 1914 khi Đệ nhất thế chiến bắt đầu.
Nhà phê bình hội họa người Pháp Louis Vauxcelles sử dụng danh từ “lập thể” lần đầu tiên để ngụ ý rằng đó là những hình lập phương kỳ quặc vào năm 1908. Sau đó danh từ này được hai nhà khai phá của trường phái lập thể sử dụng một vài lần và sau đó thành tên gọi chính thức.
6.Trường phái tương lai
Chủ nghĩa tương lai là trường phái nghệ thuật bộc lộ trần trụi sự bất mãn với xã hội đương thời. Các họa sĩ của trào lưu đã mượn kỹ thuật điểm bàng màu của trường phái ấn tượng mới và trường phái lập thể để chồng chéo lên hình thức, nhịp điệu màu sắc, ánh sáng… Thông qua những điều này để thể hiện cảm giác và tính đồng nhất của tâm hồn và cấu trúc phức tạp của thế giới.
7.Trường phái Dada ( Dadaism)
Những người theo trường phái dadaism đã cố gắng làm rõ tất cả những ý tưởng và nguyên tắc mới lạ. Dada là một phong trào văn học nghệ thuật (nhất là hội hoạ) phản kháng dữ dội của các nghệ sĩ và các nhà văn Âu Mỹ, cống lại sự tự mãn, trong đó, những sức mạnh sáng tạo nghệ thuật được hướng vào việc chống lại nghệ thuật. Phong trào nầy sinh ra do tâm trạng vỡ mộng vì ảnh hưởng của Ðại chiến thế giới lần thứ nhất, mà một số nghệ sĩ thuộc nhiều khuynh hướng khác nhau đã phản ứng lại một cách mỉa mai, cay độc, thậm chí với những tư tưởng vô chính phủ nữa. Qua những thể hiện của họ, cái phi lý và tư tưởng phản kháng là hai điểm nổi bật nhất.
8.Trường phái siêu thực
Trường phái siêu thực còn được gọi là surrealissm đã phô bày những tác phẩm nghệ thuật bằng tranh và chữ. Trường phải này nhấn mạnh đến sức mạnh của trí tuệ khi tạo ra những tác phẩm có ý nghĩa. Chủ thể rất bình dị được đặt trong phông màn bí ẩn, hùng vĩ làm bức tranh có ý nghĩa mới, tồn trạng thái không thực.
9.Trường phái ấn tượng trừu tượng
Đây là trường phái nghệ mới, hướng đến kiến trúc hiện đại. Chúng sử dụng những tài năng của các nghệ sĩ để thiết kế công trình, nhà cửa. Đây được xem là bước ngoặt trong kỳ nguyên lịch Mỹ.
10.Trường phái Kinetic Art
Trường phải này khai thác các khía cạnh nghệ thuật cảm xúc. Bản thân trường phái này chứa đựng những dư âm của nền văn hóa nghệ thuật. Chủ trương của trường phái này là khai thác khía cạnh nghệ thuật cảm xúc.
11.Trường phái Pop Art
Pop Art là trào lưu nghệ thuật mới ra đời ở Anh trong thập kỷ 50 của thế kỷ 20. Song nơi nó phát triển rực rỡ nhất và để lại dấu ấn trong lịch sử mỹ thuật chính là tại Mỹ.
Pop Art nổi tiếng với các bức họa lấy những đề tài bình dân, phổ biến với mọi người như các thần tượng mà mọi người tôn thờ trong ca nhạc, phim ảnh, nhãn mác sản phẩm, tranh quảng cáo, bao bì sản phẩm… thậm chí đôi giày, tờ báo… làm chủ đề chính để sáng tạo nghệ thuật.
Cách thể hiện của trường phái Pop Art chấp nhận tất cả các cách có thể. Bức họa “Marilyn Monroe” là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho Pop Art, tác phẩm này thể hiện bằng phương pháp in lưới, bằng máy. Nhiều tác phẩm khác được thể hiện bằng phần mềm máy tính, in bằng máy. Nhiều tác phẩm gắn cả “vật thật” như báo chí, lon bia, chai lọ… lên tranh. Một số bức họa đắt giá nhất của trường phái này vốn là minh họa cho truyện tranh.
12.Trường phái Op Art
Sự ra đời của trường phái này được gắn với tạp chí Time. Vào năm 1964, tạp chí này đã đăng một bài báo nói về một làn sóng nghệ thuật mới liên quan đến ảo giác.
13.Trường phái Minimalism
Trường phái này nhận được rất nhiều sự chỉ trích từ công chúng vì họ khó có thể chấp nhận được một dãy hình lập phương, hai hình chữ nhật đặt cạnh nhau hay năm khối hình hộp treo trên tường lại có thể được gọi là nghệ thuật. Đơn giản hóa mọi thứ tối đa, kiệm lời là đặc điểm của trường phái Minimalism.
14.Trường phái nghệ thuật nhận thức
Chính trường phái này đã chấm dứt kỷ nguyên được gọi là “nghệ thuật hiên đại”. Ngày nay, trường phái hậu hiện đại, tân hiện đại và nghệ thuật nhận diên đã chiếm ưu thế trong thị trường nghệ thuật. Các nghệ sỹ của ngày hôm nay không còn là một phần của nguồn nghệ thuật tập thể nhưng họ đã đào sâu những xu hướng và ý tưởng mới thay đổi từ năm này sang năm khác.
Trường phái nghệ thuật nhận thức này đã giúp chúng ta đem lại độc lập, và trong một khía cạnh nào đó nó đã hoàn thành một kỷ nguyên với những tư tưởng nghệ thuật mới, mà khởi đầu là từ trường phái ấn tượng cách đây 100 năm.
Các trường phái hội họa khác
Gần gũi nhất với chúng ta ở Châu Á, có thể nói đến các trường phái Thư pháp, Thủy Mặc của Trung Quốc, cũng có sức ảnh hưởng rất lớn tới các quốc gia trong khu vực, và trở thành hiện tượng mới làm ảnh hưởng sang cả Châu Âu, Châu Mỹ.
Kết luận
Mỗi trường phái hội họa đều có quan điểm riêng về cái đẹp, quyết định riêng việc lựa chọn đề tài, phương cách vận dụng ngôn ngữ tạo hình và xử lý kỹ thuật chất liệu riêng để đạt hiệu quả mong muốn. Xã hội càng phát triển, nhận thức của con người càng cao thì các trường phái hội họa càng lớn mạnh, càng xuất hiện nhiều trường phái mới.
